Λατρεία

Η τεράστια συνεισφορά της ελιάς στην ευημερία των αρχαίων, σύντομα της εξασφάλισε ιδιαίτερη θέση στο αρχαίο κόσμο και έναν έντονο σεβασμό ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις προσέγγιζε τα όρια της αγιοποίησης του δέντρου. Όπως λοιπόν κανείς θα περίμενε με βάση το παραπάνω, το δέντρο της ελιάς κατείχε κεντρικό ρόλο στη θρησκευτική λατρεία διαφόρων Μεσογειακών λαών.  Οι Μινωίτες συνήθιζαν να προσφέρουν στις χθόνιες θεότητες τους σπονδές που περιελάμβαναν ελιές, ελαιόλαδο και κρασί. Αντίστοιχα, οι αρχαίοι Αθηναίοι θεωρούσαν την ελιά ιερή και για αυτό την προστάτευαν με ειδικό νόμο. Το πέπλο “ιεροσύνης” που κάλυπτε την ελιά ήταν αρκετό για να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι οποιοδήποτε αντικείμενο αλείφονταν με ελαιόλαδο αυτόματα λάμβανε μέρος της ευλογίας και τύγχανε προστασίας από τους θεούς. Έτσι, στην αρχαία Αθήνα, αρέσκονταν στο να καλύπτουν με ελαιόλαδο αγάλματα και βωμούς θεοτήτων, ενώ επίσης περιελάμβαναν το ελαιόλαδο σε σπονδές και θυσίες  που έκαναν στο όνομα αυτών.    

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο ρόλος που είχε το ελαιόλαδο στα τελετουργικά ταφής που λάμβαναν χώρα στο αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Σύμφωνα με τον μεγάλο Έλληνα ιστορικό Πλούταρχο, ο βασιλιάς της Σπάρτης Λυκούργος είχε ορίσει απαραίτητο οι νεκροί να θάβονται πάνω σε κλαδιά ελιάς. Πρακτική η οποία ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος^[1] υποστηρίζει ότι ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη σε ολόκληρο τον τότε Ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του, κλαδιά και φύλλα ελιάς τοποθετούνταν κάτω από τον νεκρό ενώ οι παρόντες συγγενείς στεφανώνονταν με στεφάνια από κλαδί ελιάς. Σε μερικές περιπτώσεις, όμοιο στεφάνι τοποθετούνταν στο κεφάλι και του νεκρού για προστασία από κακά πνεύματα. Γενικά, ο ρόλος της ελιάς στα ταφικά δρώμενα πιστεύετε ότι συνδέονταν με τον εξαγνισμό του αποθανόντα, πριν αυτός ξεκινήσει το ταξίδι για τον Άδη. Αξιοσημείωτη λεπτομέρεια που δείχνει και τον σπουδαίο ρόλο της ελιάς κατά τον τελευταίο αποχαιρετισμό των νεκρών, αποτελεί το γεγονός ότι ακόμα και οι εξαιρετικά αυστηροί νόμοι της Αθηναϊκής πολιτείας που απαγόρευαν την κοπή των ιερών ελαιόδεντρων, έδειχναν ελαστικότητα μπροστά στην παράδοση αυτή.  

Η σπουδαιότητα που είχε η ελιά στην αρχαία λατρεία διατηρήθηκε και στον Χριστιανισμό, ο οποίος διαδέχτηκε τον Δωδεκαθεϊσμό στην Ελληνική επικράτεια. Ιδιαίτερα για τους Χριστιανούς Ορθόδοξους, το ελαιόλαδο έχει πολύ σημαντικό ρόλο στην λατρεία. Η Βίβλος αναφέρεται στην ελιά περισσότερες από 170 φορές, ενώ το περιστέρι που στάλθηκε στον Νώε αμέσως μετά το τέλος του μεγάλου κατακλυσμού έφερε στο στόμα του κλαδάκι ελιάς, σύμβολο γαλήνης και θεϊκού ελέους. Επιπλέον, ως ιερό σύμβολο του κύκλου της ζωής που θεωρείται, το ελαιόλαδο έχει θέση στις σημαντικότερες τελετές και μυστήρια της Χριστιανικής θρησκείας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Βάφτισης, του Ευχέλαιου, του Γάμου και της Ταφής. Τέλος, χρησιμοποιείται ως φυλαχτό για θεϊκή προστασία ενώ προσφέρεται από τους πιστούς (μαζί με κρασί) στις εκκλησίες τους για το άναμμα των καντηλιών και την παραγωγή του ιερού μύρου.